پرینت قبلی

در سال ۱۹۶۱ کانون چتربازی آمریکا (The Parachute Club of America) به انجمن چتربازی ایالات متحده     (United State Parachute Association) تغییر نام داد و از همین سال آمار تعداد پرش انجام گرفته داخل خاک آمریکا و تلفات ناشی از آن به طور سالانه به ثبت رسید .

در سال تأسیس این انجمن ( ۱۹۶۱) و طی انجام حدود ۱۲۷۰۰۰ پرش سقوط آزاد ۱۴ نفر جان خود را از دست دادند یعنی حدود ۱۱ نفر به ازای هر ۱۰۰ هزار پرش سقوط ازاد  .

در سال ۲۰۲۳ تعداد ۳۶۵۰۰۰۰ پرش انجام شده است . 

چنانچه مطابق آمار سال ۱۹۶۱ و نسبت تعداد نفرات کشته شده به تعداد پرش بخواهیم آمار تلفات را محاسبه کنیم در سال ۲۰۲۳ میبایست حدود ۴۰۱ نفر از ورزشکاران این رشته جان خود را از دست میدادند . 

خوشبختانه این نسبت آماری  در سال ۲۰۲۳ محقق نگردید و طی این سال ۱۰ نفر از ورزشکاران رشته سقوط آزاد در طی حوادث مختلف جان خود را از دست دادند .

۷ چترباز مرد ، ۳ چترباز زن ، میانگین سنی ۳۸سال ( جوانترین ۲۳ سال ، پیرترین ۶۹سال ) و میانگین  تجربه ۱۵۳۰ پرش .

از میان این ۱۰ نفر ، ۲ نفر هنرجو و در حین گذراندن دوره آموزشی بودند و ۲ نفر دارای گواهینامه A و کمتر از ۵۰ پرش ، ۲ نفر دارای گواهینامه C و کمتر از ۵۰۰ پرش و ۴ نفر دارای گواهینامه D و بیش از۵۰۰ پرش داشتند .

از برخی عواملی که در طی این ۶۲ سال علیرغم افزایش چند برابری تعداد پرش موجب کم شدن آمار تلفات شده میتوان از افزایش ایمنی در وسائل پرنده (‌هواپیما و هلی کوپتر ) ، پیشرفت در تحقیق ، طراحی و ساخت وسائل و تجهیزات چتربازی ، ساخت تجهیزات ایمنی و پشتیبانی (‌AAD , RSL و … ) و همچنین پیشرفت و توسعه علم آموزش در این رشته نام برد .

نکته قابل توجه در آمار تلفات چند سال اخیر نشانگر این موضوع میباشد که این آمار با ارزیابی و تحلیل درست و تمرکز بروی دلایل بروز آن میتواند باز هم کاهش یابد .

در سال ۲۰۲۳

- شش مورد (۶۰ درصد ) تلفات ناشی از عدم توانایی در کنترل کاناپی و حادثه در حین فرود 

- یک مورد (۱۰ درصد) ناشی از درهم پیچیدگی چتر اصلی و کمکی 

- یک مورد (۱۰ درصد) به دلیل عملکرد نادرست در مواجهه با موقعیت اضطراری 

- یک مورد (۱۰ درصد) به دلیل وجود مشکل در وسایل و تجهیزات 

و یک مورد (۱۰درصد) ناشی از وجود مشکلات پزشکی  ( Medical Problem ) در نفر پرش کننده بوده است . 

توجه به این آمار لزوم تمرکز بروی آموزش و یا بازآموزی در زمینه کنترل و هدایت چتر را با دارا بودن سهم ۶۰ درصدی از حوادث و تلفات برای تمام فعالان این رشته ورزشی گوشزد مینماید . 

در همین راستا انجمن چتربازی آمریکا (USPA) تمرکز مباحث انجام گرفته در روز ایمنی ( Safety Day ) سال ۲۰۲۴ این انجمن را بروی هدایت چتر و توسعه تکنیکهای کنترل و عملکرد آن قرار داده است . 

عنوان این کارگاه آموزش کنترل و هدایت چتر که توسط Angie Aragon و Sherry Butcher در ۱۶ فوریه ۲۰۲۴ برگزار گردید   Practice Five , Stay Alive  میباشد . 

پنج مهارت مورد بحث در این کارگاه شامل : 

Rear Riser Turn

 Braked Turn

Half Brake Flare 

Reverse Turn

Low Turn Recovery

میباشد .

قبل از شروع این نوشتار یادآوری میکنم که در سال ۱۳۹۴ مقاله ای  تحت عنوان  راههایی برای اینکه بتوانیم چتر خود را بهتر کنترل کنیم از طریق همین پایگاه منتشر گردید که برای مطالعه میتوانید به اینجا مراجعه کنید. ​

همانطور که در سطور بالا ذکر گردید بحث این کارگاه آموزشی کنترل و هدایت چتر میباشد که هدف آن توسعه مهارت کنترل و هدایت چتر در مواقعی است که در حین پرواز یا فرود مواجه با شرایط اضطراری و غیرقابل پیش بینی میشوید.

تقریباً تمام مباحث صورت گرفته دربارۀ روند مقابله با موقعیتهای اضطراری یا Emergency Procedure ذکر شده در دفترچه راهنمای چتربازی ( SIM ) مرتبط با موقعیتهای اضطراری در طی سقوط آزاد و یا موقعیتهای اضطراری مرتبط با وسیله پرنده میباشد . 

این گارگاه آموزشی سعی دارد که در مورد روشهای مقابله با موقعیتهای اضطراری بوجود آمده بعد از باز شدن چتر و حین پرواز با چتر گفتگو کند 

Canopy Flight Emergency Procedure که به جهت اختصار CEP عنوان میگردد  . 

CEP چیست ؟

بعد از باز شدن کامل و بدون مشکل چتر هر موقعیت اضطراری و خطرناک که در حین پرواز و یا فرود بوجود آید که احتمال خطر و مصدومیت را برای نفر پرنده را داشته باشد تحت عنوان موقعیت اضطراری پرواز با کاناپی یا Canopy Fligtht Emergency و عکس العمل و واکنش شما برای مقابله با این موقعیت اضطراری , روند مقابله با موقعیت اضطراری در پرواز با کاناپی یا Canopy Flight Emergency Procedure نامیده میشود . 

این عکس العملها و واکنشها میبایست همانند سایر مباحث آموزشی توسط اساتید و افراد با تجربه تدریس شده و به طور مرتب و زمانبندی شده تمرین و تکرار شود .

توجه به گزارش حوادث و تلفات نشان میدهد که اکثر مصدومیتها و تلفات این رشته ورزشی چنانچه که شرکت کنندگان در آن با مهارتهای CEP آشنا بوده و به تقویت آن اقدام میکردند قابل پیشگیری بوده است  . 

یکی از دلایل که انجمن چتربازی آمریکا ( USPA ) یکی از شروط اخذ گواهینامه B را گذراندن دوره آموزشی کنترل کاناپی ( Canopy Course ) قرار داده ، تقویت مهارت پرواز با چتر و پیشگیری از تصادم کاناپی ها در حین پرواز و حوادث در حین فرود میباشد .

نکته قابل ذکر این میباشد که آگاهی و مرور CEP فقط منحصر به پرش کنندگان مبتدی و یا متوسط نمیباشد و تمام پرش کنندگان و با هر سطحی از مهارت میبایست با CEP آشنایی داشته و در بازه های زمانی منظم  ( حداقل هر ماه یک بار ) نسبت به تمرین و مرور آن اقدام نمایند .

آمار نشان داده است که اکثر آسیب دیدگان ناشی از حوادث کنترل ، هدایت و فرود با چتر افراد باتجربه و دارای گواهینامه D و دارای  بیش از ۵۰۰ پرش بوده اند . 

در مورد پرش کنندگان کم تجربه نیز اکیداً توصیه میشود که این تمرینات را با مشورت و تحت نظارت  و کنترل مربیان خود و یا نفرات با تجربه انجام دهند . 

مهارت اول : 

Rear Rise Turn

دور زدن با استفاده از رایزرهای عقب  

           

 تمرین دور زدن با رایزرهای عقب این امکان را برای شما بوجود میآورد که بتوانید با  وسعت و دامنه عملکرد رایزرهای عقبی در چگونگی کنترل و هدایت چتر خود بدون استفاده از فرامین آشنا شوید .  

در حین و پس از باز شدن چتر در صورت مواجهه با سایر چتربازان که در اطراف شما قرار دارند استفاده از رایزرهای عقبی در کنترل کاناپی قبل از حتی آزاد کردن فرامین ، از مهارتهایی است که میتواند خطر برخورد و تصادم را با سایر چتربازان به حداقل برساند . 

برای تمرین این مهارت میتوانید با استفاده از رایزرهای عقب اقدام به انجام چرخشهای ۹۰ درجه در جهات مختلف کرده و چگونگی عملکرد و مقدار نیروی لازم برای کنترل چتر با استفاده از رایزرها را ارزیابی نمائید .

 توجه کنید که این تمرینات را در ۲ حالت قرار داشتن فرامین در محل خود و همچنین پس از آزاد کردن فرامین انجام دهید و در نظر داشته باشید که در حین تمرین این مهارت چنانچه فرامین را آزاد کرده اید میبایست آنها را در دستان خود نگهدارید و از رها کردن آنها خودداری کنید . 

چنانچه از چترهای با عملکرد بالا و یا دارای میزان وینگ لود زیاد استفاده میکنید ، استفاده از رایزرهای عقب در انجام مانورهای چرخشی میتواند باعث واماندگی (Stall) و یا پیچیدگی بندها (Line twist) در چتر شما گردد ، بنابراین توجه کنید که کلیه تمرینات را در ارتفاع مناسب و ایمن و با توجه به عدم حضور سایر نفرات پرنده در اطراف خود انجام دهید .

مهارت دوم :
 

Braked Turn-Flat Turn 

دور زدن حین ترمز کردن و یا اقدام به دور زدن با از دست دادن کمترین میزان ارتفاع

فرا گرفتن این مهارت به شما کمک میکند که با کمترین میزان از دست دادن ارتفاع سمت و مسیر پرواز خود را تغییر دهید .

فرا گرفتن این مهارت در تمام مراحل پرواز و بالاخص در مواردی که در حین فرود و ارتفاع کم مواجه با موانع و یا خطرات میشوید یا تصمیم به تغییر الگوی فرود خود دارید و یا اینکه به هر دلیلی قصد فرود در محلی بغیر از محل از قبل تعیین شده را دارید میتواند بسیار مفید باشد .

 برای تمرین این مهارت می بایست ابتدا از نقطه واماندگی (Stall) چتر خود آگاهی داشته باشید و سپس ۲ تکنیک دور زدن منفی یا Negative Brake Turn و دور زدن مثبت یا Positive Brake Turn را تمرین کنید .

Negative Brake Turn

با کشیدن همزمان و به یک اندازه هر دو فرمان به سمت پایین چتر را در آستانه واماندگی یا Stall قرار میدهیم و در همین زمان یکی از فرامین را به آرامی به سمت بالا هدایت میکنیم ، در این زمان چتر به آرامی و با کمترین میزان کم کردن ارتفاع در خلاف جهتی که فرمان آن را بالا داده ایم شروع به چرخش میکند .

 برای متوقف کردن چرخش فرمانی را که به سمت بالا کشیده بودید مجدداً به آهستگی و نرمی به سر جای خود و همسطح فرمان دیگر به طرف پایین کشیده و نگه میدارید .

Positive Brake Turn

برای تمرین این مهارت هر دو فرمان را به طور همزمان تا نیمه و یا ۷۵% به سمت پایین میکشیم در همان موقعیت نگه داشته و سپس یکی از فرامین را به آرامی به سمت پایین میکشیم در این موقعیت چتر از سمتی که فرمان آنرا به پایین کشیدهایم شروع به چرخش میکند . 

استفاده از این تکنیک موجب میشود که در حین دور زدن کمترین میزان ارتفاع را از دست بدهیم .

برای توقف چرخش فرمان را به آرامی به سمت بالا کشیده و برای برگشت به حالت اولیه هر دو فرمان را به آرامی به سمت بالا میکشیم . 

مهارت سوم : 

Half Braked flare

فلر کردن و آمادگی فرود در حالت ترمز فرامین 

به عقیده تعداد زیادی از پرش کنندگان باتجربه آشنایی با مهارت Brake Turn و یا دور زدن با از دست دادن کمترین میزان ارتفاع  ( مهارت دوم ) یکی از ضروری ترین و حیاتی ترین مهارتهایی است که هر چترباز سقوط آزاد باید با آن آشنایی داشته باشد . 

با استفاده از این تکنیک شما میتوانید زمان و ارتفاع بیشتری را برای انجام مانور و یا پرواز خود بوجود بیاورید . 

پس از انجام این تکنیک نکته مهم و قابل اعتنا برگشت به حالت اوّلیه پرواز با چتر

( Full Flight ) میباشد ، ولی در مواردی علیرغم اینکه شما با استفاده از این مهارت موانع و خطرات موجود را پشت سر گذاشتید و یا الگوی فرود خود را به هر دلیلی تغییر دادید زمان و ارتفاع کافی برای برگرداندن چتر به حالت اولیه پرواز خودش را ندارید و مجبور خواهید بود که در همین حالت اقدام به فرود نمایید . 

به یاد داشته باشید که برگشت به حالت اولیه چتر ( Full Flight ) با بالا دادن سریع فرامین و در حالیکه ارتفاع لازم را از سطح زمین ندارید میتواند بسیار خطرناک و باعث برخورد شدید به زمین و احتمال مصدومیت و حتی مرگ نفر پرونده شود ( رجوع به آمار تلفات چتربازی )

بنابراین میبایست با کارکرد و چگونگی فرود در حالتی که ارتفاع بسیار کم میباشد و فرامین و چتر نیز هنوز به حالت اولیه برنگشته است کاملاً آشنا باشید و آنرا تمرین کرده باشید .

کاربرد این مهارت در مواقعی است که در زمان اقدام به دور زدن متوجه میشویم که ارتفاع برای برگشت فرامین و چتر به حالت اولیه یا Full Flight بسیار کم میباشد یا اینکه در ارتفاع بالاتر از حد مجاز اقدام به فلر کردن  نموده ایم و یا به هر دلیلی ارتفاع و زمان لازم را برای برگشت چتر به حالت اولیه را نداریم .

در این مواقع مجبور میباشیم که برای لحظاتی فرامین را در همان حالت نگه داشته تا چتر به زمین نزدیکتر شود .

برای تمرین این مهارت در حین پرواز با کاناپی در وضعیت Full Flight پس از کنترل ارتفاع و موقعیت و اطمینان از عدم نزدیکی سایر چتربازان , اقدام به کشیدن همزمان و هماهنگ هر ۲ فرامین کرده و تکنیک و مهارت فرود و یا فلر ( Flare ) را تمرین میکنیم .

نوسان، تاب خوردن و یا حرکت بدن شما رو به جلو ( Swing ) در هنگام تمرین این مهارت نشانه مناسبی برای صحیح بودن انجام این تکنیک میباشد . 

در مرحله بعد ابتدا هر دو فرمان را به میزان حداقل ۵۰درصد ( Half Brake ) به سمت پایین کشیده و به مدت ۴ تا ۵ ثانیه نگه داشته و سپس سریعاً اقدام به انجام فلر با کشیدن یکنواخت و هماهنگ فرامین به سمت پایین میکنیم . 

مهارت چهارم :

Reverse Turn 

چرخش معکوس 

آشنایی با این تکنیک به شما کمک میکند که از حداکثر میزان سرعت و فشاری که میتوانید بروی فرامین چتر خود بیاورید بدون اینکه این فشار و سرعت باعث بروز پیچیدگی بندها Line twist در چتر شما شود آگاه شوید .

مهمترین و حیاتی ترین موقعیتی که میتوانید از این مهارت استفاده کنید در مواقعی است که در حین پرواز مواجه با احتمال برخورد با چترباز دیگری میشوید و لازم است که هر چه سریعتر و در کمترین زمان سمت و جهت پرواز کاناپی خود را تغییر دهید و همانطور که در بالا ذکر گردید دچار پیچیدگی بندها یا Line twist هم نشوید .

 به یاد داشته باشید که یکی از عوامل پیچیدگی بندها در حین پرواز پایین کشیدن سریع و کامل یکی از فرامین و یا برعکس بالا دادن سریع و کامل فرمانی است که اقدام به چرخش از طرف آن کرده اید . 

بنابراین شما میبایست با میزان و سرعت ایمن پایین کشیدن و یا بالا دادن  فرامین چتر خود در مواقعی که قصد انجام چرخش و یا توقف چرخش چتر خود را دارید کاملاً آشنا باشید . 

واضح میباشد که این میزان و سرعت بر اساس نوع و اندازه چتر و همچنین سرعت و سمت وزش باد میتواند متفاوت باشد . 

توجه داشته باشید که مواجهه با پیچیدگی بندها در حین پرواز و ارتفاع کم و بخصوص در چترهای دارای میزان وینگ لود بالا میتواند بسیار خطرناک و آسیب زننده باشد . 

برای تمرین این مهارت در ابتدا ارتفاع ، موقعیت و امکان وجود سایر چتربازان را در اطراف خود کنترل کرده و سپس اقدام به انجام یک چرخش ۹۰ درجه کنید و بلافاصله اقدام به بالا دادن فرمانی که چرخش را از آن طرف انجام داده اید کرده و همزمان با پایین کشیدن فرمان مخالف اقدام به انجام یک چرخش ۱۸۰ درجه در جهت مخالف میکنید این روند و تمرین میبایست بدون پیچ خوردگی بندها انجام گیرد .

 در مراحل بعدی تمرین سرعت بالا دادن فرمان و کشیدن فرمان مخالف را افزایش داده و پس از چند بار تکرار سعی کنید که با حداکثر سرعت اقدام به انجام این مانور نمایید .

مهارت پنجم : 

Low Turn Recovery

آخرین مهارتی که در این مقاله به آن میپردازیم Low Turn Recovery میباشد . 

آشنایی با این مهارت این امکان را به شما میدهد که بعد از اقدام به هر مانوری و یا اقدام به دور زدن با چتر در کمترین زمان ممکن دوباره چتر را به حالت عادی و پایدار درآورید .

توجه داشته باشید که توقف چرخش با برگشت چتر به حالت عادی بعد از اقدام به چرخش متفاوت میباشد . 

در هنگام پرواز با کشیدن یکی از فرامین به سمت پایین چتر شروع به چرخش از همان سمت میکند برای توقف چرخش کافی است که فرمان را دوباره به سمت بالا برده تا چرخش متوقف شود . 

با بالا دادن فرمان ، چتر چرخش را متوقف میکند ، در مسیر مستقیم قرار میگیرد و شروع به حرکت رو به جلو و همچنین کم کردن ارتفاع کرده و به اصطلاح در حالت پرواز کامل یا Full Flight قرار میگیرد و در طی این روند زمان و ارتفاعی که چتر از دست میدهد تا چرخش را متوقف کند ، در مسیر قرارگیرد و وارد مرحله و یا حالت Full Flight شود به نوع و اندازه چتر ، میزان وینگ لود و همچنین سمت و شدت باد بستگی دارد .

در مهارت Low Turn Recovery یاد میگیریم که در صورت اقدام به دور زدن در نزدیکی زمین و در ارتفاعی که برای برگشت به حالت اولیه زمان و ارتفاع کافی نداریم چگونه باید عمل کنیم . 

در این مواقع نفر پرنده میبایست بدون بالا بردن فرمانی که اقدام به دور زدن از آن سمت نموده اقدام به کشیدن فرمان مخالف کرده و چتر را به حالت توقف نزدیک نماید ، در این حالت علاوه بر اینکه چرخش چتر متوقف میشود، کمترین میزان حرکت رو به جلو و کم کردن ارتفاع را دارا خواهد بود و مضافاً بر اینکه سریعاً در حالت پایدار (Level) قرار میگیرد . 

و از آنجائیکه یکی از پیش نیازهای فرود ایمن با چتر حالت پایدار و باصطلاح Level بودن میباشد ، به راحتی میتوان اقدام به فرود ایمن وبدون حادثه نمود .

کاربرد این مهارت در مواقعی است که شما به هر دلیل در ارتفاع کم اقدام به دور زدن مینمایید و زمان و ارتفاع کافی برای پایدار کردن (Level) چتر را ندارید. 

برای تمرین این مهارت همانند موارد قبلی در ارتفاع ایمن و پس از کنترل موقعیت و احتمال وجود سایر نفرات پرنده در حالت پرواز کامل (Full Flight) یکی از فرامین را به میزان حداقل ۲۵% درصد ( یک چهارم ) به سمت پایین کشیده و اقدام به چرخش ۹۰ درجه میکنیم به محض رسیدن به زاویه ۹۰ درجه فرمان مخالف را به همان میزان ( ۲۵% یا یک چهارم ) به سمت پایین کشیده و به محض قرار گرفتن فرامین در یک سطح هر دو فرمان را به طور همزمان و یکسان به طور کامل به سمت پایین کشیده و چتر را متوقف میکنیم .

 روند کشیدن فرامین به طور یکسان به طرف پایین و متوقف کردن چتر دقیقاً مشابه روندی است که برای فرود بروی زمین مورد استفاده قرار میگیرد. (فلر کردن- Flare)

توجه داشته باشید که در مرحله آخر (Flare) مهارت Low Turn Recovery به دلیل شکل و چگونگی عملکرد چتر به نیروی بیشتری برای پایین کشیدن فرامین در مقایسه با فلر کردن و فرود آمدن در شرایط عادی نیاز خواهید داشت .

این میزان نیرو بنابر شرایط از قبیل سایز و نوع کاناپی، میزان وینگ لود، سرعت و بزرگی چرخش و میزان و سمت وزش باد متغیر خواهد بود. 

پس از چند بار تمرین این مهارت سرعت و دامنه پایین کشیدن فرامین را به تدریج زیادتر کنید . 

در شرایط اضطراری واقعی که مواجه با دور زدن در نزدیکی زمین میشوید به جهت استفاده از این تکنیک ، خیلی سریع بعد از قرار گرفتن چتر در حالت عادی و پایدار، هر دو فرمان را به اندازه یکسان و برابر و با نیروی زیاد به سمت پایین کشیده و برای فرود آماده انجام چرخش و گردش (PLF) شوید .

امروزه اکثر پرش کنندگان سقوط آزاد به دلیل استفاده از چترهای با قابلیت عملکرد بالا High Perforamance و انجام مانورها و چرخشهای نزدیک زمین میبایست با این تکنیک آشنا باشند و در بازه های زمانی به تمرین و تکرار آن بپردازند.

جمع بندی : 

توجه داشته باشید که آموزش و تمرین این مهارتها فقط مختص به چتربازان باتجربه نیست و تمام مربیان چتربازی میبایست این تکنیکها و مهارتهارا به هنرجویان خود آموزش دهند .

 همانگونه که در ابتدای مطلب ذکر شد در سال ۲۰۲۳ حدود ۶۰ درصد تلفات چتربازی ناشی از حوادث پس از باز شدن چتر بوده است ، بروز حوادثی مانند برخورد و تصادم کاناپیها و برخورد شدید به زمین در حین فرود را براحتی میتوان با آموزش و تمرین متوقف کرد . 

یکی از این برنامه های آموزشی CEP یا Canopy Flight Emergency Procedure میباشد که در کنار برنامه آموزشی و تمرینی EP یا Emergency Procedure لازم است در تمام مراکز آموزش چتربازی تمرین و آموزش داده شود تا بتواند میزان حوادث و تلفات این رشته را تا حد زیادی کاهش دهد .

این برنامه آموزشی میبایست در بازه های زمانی یک ماهه در فصول پرش ، آغاز فصل پرش ، جلسات توجیهی رویدادهای چتربازی ، تعویض و تغییر کاناپی و تغییر سایز کاناپی ( Down Size ) توسط چتربازان با تجربه تر ارائه و تشویق به مرور شود و در دفترچه پرش شرکت کنندگان ثبت گردد .